Het onderstaande bericht is door Willem Hein Schenk en Fred Schoorl geschreven n.a.v. de dag van de architectuur.
Een tekst, die op prangende wijze de toestand van ons vak schetst; dank jullie wel Willem Hein en Fred! We blijven vechten en 'we shall prevail' !!!
Opinie: Kwaliteit in crisistijd
De komende dagen gaan weer honderdduizend mensen de straat op om van de Dag van de Architectuur 2013 te genieten. En terecht, er is veel gepresteerd. En - ondanks de ongemeen felle crisis - er wordt nog steeds gepresteerd. Vaak tegen de keer in. Iedereen beseft dat de oude glorietijden voorlopig niet terugkeren, maar er is reden voor zorg over de toekomstige kwaliteit van onze leefomgeving.
Het spook van de jaren ’80 doemt op, toen veel ‘rotzooi’ werd gebouwd, waar nu eigenlijk alleen de sloophamer nog helpt. Nederland moet in deze crisis niet afzakken naar goedkoop, snel bouwen en ontwikkelen, zonder creatieve en innovatieve kwaliteit. Zonder architectuur. Dat dreigt alom, bij overheden, corporaties en private partijen. Ook al zien we nieuwe hoopvolle initiatieven.Wereld van architecten is ingrijpend veranderd
De wereld van architecten is ingrijpend veranderd. In de hoogtijdagen voor de crisis was er ruimte voor hoogstandjes en tierde het ‘starchitect’-dom welig. Het kon niet op. Geld was op zoek naar projecten. Iconische gebouwen popten her en der op.
Veel architectenbureaus hadden in die periode voldoende werk. Het waren lang niet allemaal flitsende, globetrottende toonaangevende bureaus, maar veelal zeer goede vakmensen. Voor de beeldvorming van de branche domineerden echter grote namen als Rem Koolhaas, Erick van Egeraat en anderen. Iconen van de jeugd en het grote publiek.
Dit hardnekkige beeld van de architect als artistiek genie, astronomische salarissen verdienend, met de wereld als werkterrein nam al mythische proporties aan, maar is inmiddels ver bezijden de waarheid en eerder een karikatuur. Het vak heeft daar last van. De stararchitects bestaan eigenlijk niet meer. En iconische gebouwen zijn niet meer vanzelfsprekend voor ‘de macht’.
Er is een schade aan het ontstaan die zijn weerga niet kent
De praktijk bestaat vooral uit hardwerkende architecten in kleine, tot zeer kleine bureaus, die veelal voor abominabele uurtarieven door risicomijdende en extreem kostenbesparende opdrachtgevers werken. Dat wordt wel de nieuwe realiteit genoemd.
Nu is met de correctie op de exuberantie van het post-2000 klimaat niks mis. Maar het heeft er nu alle schijn van dat de gevolgen van de crisis zodanig doorslaan dat de bouwbranche en architectenbureaus midscheeps geraakt worden. Er is een schade aan het ontstaan die zijn weerga niet kent.
Nieuwe generaties architecten zijn kansloos op de arbeidsmarkt. Er vindt een slachting onder bureaus plaats, met veel te veel aanbod voor een bijkans stilstaande markt. En er is een enorme vervolgschade voor de gehele structuur van de bouw. Dat gaat verder dan de schade voor architecten. Maar deze branche lijkt het hardst getroffen met een krimp die ruim 55% van de omzet en werkgelegenheid omvat.
Kennis en expertise dreigen verloren te gaan
Hiermee dreigt een kennis- en expertiseramp voor de ‘meest creatieve economie van Europa’ die zijn weerga niet kent. Met als basisprobleem het ontbrekend vertrouwen en de alom stokkende financiering verliest Nederland langzaamaan een kennisdomein en traditie, waar ons land nationale trots en internationale faam mee haalde. Een kenniseconomie kan niet zonder een goede architectuurtraditie.
Is dat dus erg? Ja en nee. Ja het is erg dat de omvang van de gevolgen zo diep snijdt dat er ook onvervangbare kennis en expertise verloren gaat en nieuwe geen kans krijgt. Ja het is erg dat opdrachtgevers zich nauwelijks nog om kwaliteit en vooral om prijs lijken te bekommeren. Ja het is erg dat nieuwe generaties de boot missen en ja het is erg dat architecten worden lastig gevallen met volstrekt verouderde, maar hardnekkige beeldvorming over een eigenwijze, veelverdienende en egocentrische kaste.
En nee, het is goed dat deze transitie het beste in de creativiteit en inventiviteit bij architecten omhoog haalt, juist ook bij jonge generaties die met nieuwe oplossingen en ‘verdienmodellen’ komen voor urgente opgaven als duurzaamheid, sociale wijkaanpak of de zorg. En nee, het is niet erg, want er ontstaat een nieuwe cultuur van samenwerken met andere partners in de bouw, met andere disciplines die het repertoire van de Nederlandse architectuur en vormgeving verrijken en verdiepen. En nee, het is niet erg want we zitten niet bij de pakken neer en willen juist vanuit een nieuw soort ondernemerschap en bescheidenheid dienstbaar zijn aan opdrachtgevers en samenleving. Want architectuur gaat over goede gebouwen, een betere leefomgeving, maar in essentie over gebouwd geluk.
De kracht van de architectuur is niet uitgewoed
Juist op een Dag van de Architectuur die over 24 uur Architectuur gaat, zou het goed zijn dat u, opdrachtgever of niet, beseft dat we hoog spel spelen met de architectuurtraditie. Nederland let op uw zaak. Er is een andere architectuurpraktijk ontstaan, alles is onzeker, niets is vanzelfsprekend. Het is voor bureaus dagelijks topsport, sappelen en soms respectloos afgescheept worden.
That’s life. Het motortje blijft draaien op de bijna onuitputtelijke energie van willen verbeelden, verbinden en oplossingen vinden voor beter en gelukkiger wonen, werken en mens zijn. Creëren, oplossingen vinden. Dat voelt soms als 24/7 in touw zijn. Wij nodigen u uit daar ook eens aan te denken als u op de Architectuurdag en -nacht met ons geniet van wat er is gepresteerd.
De kracht van architectuur is nog lang niet uitgewoed. En een nieuwe moral revival kan baat hebben bij een nieuwe architectuurtraditie voor onze samenleving, opdrachtgevers en architecten. Maar iets meer meewind zou wel helpen. Opdat Nederland een mooi, prettig en slim land blijft. Architectuur is van en voor mensen. En blijft verder ook gewoon mensenwerk. Heb een fijn weekeinde.
Willem Hein Schenk en Fred Schoorl zijn voorzitter en directeur van de branchevereniging voor Nederlandse architectenbureaus BNA
